Münür Rahvancıoğlu
“Kıbrıs Rum Yönetiminin, iki halkın ortaklığına dayanan federal çözüme yanaşmaması halinde ‘Kuzey Kıbrıs Cumhuriyeti’ ilan edilmelidir.1”
Son cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde, federasyon müzakereleri ile Kıbrıslı Türk halkının vakit kaybettiği ve görüşmelere harcanan emeğin kktc’nin tanıtılmasına ayrılması durumunda çok daha olumlu sonuçların ortaya çıkacağı iddiası gündeme geldi. Bu iddia, kendisini ilk kez ortaya konmuş yeni bir fikir gibi sunuyordu.
Öncelikle Kudret Özersay liderliğindeki Halkın Partisi tarafından olgunlaştırılan bu söylem, ardından Ersin Tatar’ın seçim kampanyasının ana malzemesi olarak işlev gördü. Sonra da seçim sonuçlarına bakılarak “kktc’nin tanıtılması” ve Kıbrıs sorununa bir çözüm modeli olarak “iki devletlilik” tezlerinin seçimin “kazananı” olduğu ilan edildi. Buna göre, Kıbrıslı Türk görüşmeciler 1960’lı yıllardan beridir Kıbrıs sorununun federal bir çerçevede çözülmesi için samimi bir çaba harcamış ancak “Rumların isteksizliği” nedeniyle bu çabalar başarısız olmuştu. Bu durumda “Kıbrıslı Türklerin daha fazla vakit kaybetmeden kendi yollarını yürümelerinin” vakti gelmişti.
Bu iddialar birçok açıdan yanıtlanabilir, yanıtlanmıştır da. Her iki halkın görüşmecilerinin en başından beridir federasyonu bir “B Planı” olarak gördüğü, görüşme masasında olanın her zaman bir yanda “kktc’nin tanıtılması” ile diğer yanda “Kıbrıs Cumhuriyeti’ne dönüş olduğu” defalarca yazıldı, çizildi. Dahası federasyon konusundaki isteksizliğin sadece Kıbrıs Cumhuriyeti egemenlerine münhasır bir tutum olmadığı aksine kktc yetkililerinin de en az Kıbrıs Cumhuriyeti yetkilileri kadar bu konuda isteksiz oldukları Kıbrıslı Türk devrimcilerin malumudur. İki devletlilik yaklaşımının Kıbrıslı Türkler için yeni bir yol değil çıkmaz sokak olduğu ise tarihsel bir olgudur. Bütün bunlar yanında bir önemli gerçek daha vardır ki; “Kıbrıslı Türklere ait bağımsız bir devlet ve bu devletin tanınması yoluyla iki devletli çözüm” fikri yeni değil; sınanmış, denenmiş ve başarısızlığı tescillenmiş fikirlerdir.
“Hegel, bir yerde, şöyle bir gözlemde bulunur: Bütün tarihsel büyük olaylar ve kişiler, hemen hemen iki kez yinelenir. Hegel eklemeyi unutmuş: İlkinde trajedi, ikincisinde komedi (fars) olarak.2”
Kıbrıs Türk Federe Devleti 13 Şubat 1975’de ilan edildiği ve en azından resmi düzeyde federal bir Kıbrıs hedefi ile kurulduğu halde; bağımsız bir devlet tartışmaları da aynı tarihlere kadar uzanır. Rauf Denktaş 19 Mayıs 1979’da Kiprianu ile bir Doruk Anlaşması imzalayan ve federasyon temelinde bir çözümü tek meşru hedef olarak ilan eden kendisi değilmiş gibi, 12 Ağustos 1979’da Devlet Başkanı sıfatıyla yaptığı konuşmada bağımsız Türk devletini kurma niyetinden söz eder. “Rum tarafının uzlaşmaz tutumu karşısında bağımsız Türk devletini ilan etmek kaçınılmazdır” diyen Denktaş, bunun karşısında olanlara da gözdağı vermekten kaçınmayarak gerekirse “yeraltına inileceğini” ve “gizli örgüt kurulacağını” açık açık söyleyecektir.
Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin Haziran 1981’de gerçekleşen genel seçimleri; TKP’ye %28 oy ile 13 milletvekili, CTP’ye %15 oy ile 6 milletvekili kazandırmıştı. Denktaş’ın bu seçim sonuçları karşısındaki yorumu “sol güçlendi, önlem almak lazım” şeklinde olacaktır. Söz konusu önlem bir süredir ısıtılmakta olan “bağımsız Türk devleti” siyasetinin yükseltilmesidir.
Self Determinasyon İçin Aydın Hareketi isimli örgüt bu dönemde kurulacak, Kıbrıslı Türklerin kendi kaderini tayin hakkı olan bir halk olduğu ve kendi kaderini tayinin de sadece ayrılmak yönünde kullanılabileceği tezi gündeme getirilecektir3. Kendi kaderini tayin tartışmalarını çarpık bir prizmadan aktaran bu yarım yamalak teorilerin savunucuları arasında Arif Hasan Tahsin, Mustafa Akıncı, Ahmet Karaman ve Şener Levent gibi bugünün gençleri için şaşırtıcı gelecek isimler de vardır. Doğan Harman ve Sabahattin İsmail’in o dönemin sol hareketinden kopuşu da bu tartışmalar ile başlamıştır.
1983 yılında süreç hızla kktc’nin ilanına doğru ilerlerken KTÖS Genel Sekreteri Arif Hasan Tahsin: “20. asırda toprağı, dili, dini ve yönetimi ayrı bir ulusa ‘bağımsızlık ister misiniz’ diye sorulması bile ayıptır4” şeklinde konuşmaktadır. Çalışan Halkın Partisi adına Ahmet Karaman da yaptığı basın açıklamasında “Kıbrıs Türk halkına kendi bağımsız devletine kavuşma hakkını içten ya da dıştan kimsenin çok görmeye hakkı yoktur5” diyecektir. Mustafa Akıncı ise “bağımsız Türk devleti” görüşünün TKP içerisinde yükselen ismidir.
Sonunda 15 Kasım 1983’de kktc ilan edildi. Soldan ve sağdan kktc’yi savunanları ortak iddiası; bu devletin ilanı ile Kıbrıslı Türk halkının kendi kaderini tayin sürecinin tamamlandığı, kktc’nin bağımsız bir devlet olduğu ve bunun da Kıbrıs sorununun çözümüne önemli bir katkıda bulunacağı idi. Bizler bugün bu iddiaların hiçbirinin gerçekleşmediğini biliyoruz. O dönemde de bu iddiaların gerçekleşmeyeceğini, aksine bağımsızlık ilanının sözde kalacağını ve Kıbrıslı Türklerin iradesine zarar vereceğini, Türkiye’ye olan bağımlılığı arttıracağını söyleyenler vardı6. Ancak Şener Levent, Arif Hasan Tahsin, Mustafa Akıncı ve Ahmet Karaman gibi isimler bu gerçekleri deneyimle öğrenmek durumunda kaldılar.
Annan Planı Referandumu sonrası Kıbrıslı Türk halkının federal bir çözüm istencinin tescillenmesi de, Mustafa Akıncı etrafında oluşan irade de benzer bir deneyimin sonucudur. Görmek isteyen herkes kktc’nin ilanı ile görmüştür ki, sözde bağımsızlık Türkiye’ye daha fazla bağımlılık demektir. Kıbrıslı Türklerin iradesi 1983’den sonra her geçen yıl biraz daha aşınmış, onurlu bir halk olarak kendi kaderini tayin etmesi bir yana en basit konularda dahi söz hakkı olmayan bir cemaate indirgenmiştir.
İki devletlilik tezi, 1983’te denenip başarı ile sonuçlanan projenin yeniden ısıtılıp masaya konmasından başka bir şey değildir. Bu tezin başarısı, federal bir Kıbrıs istencinin büyümesi karşısında önlem almak ve çözümsüzlüğün sürdürülmesi konusunda denenmiş ve egemenler açısından olumlu sonuç vermiştir. Ancak Marx’ın da belirttiği gibi birincide trajedi olanın ikincide komedi olarak yaşandığı da bir gerçek.
1983’de bağımsız devlet tezinin arkasında Denktaş gibi karizmatik bir figür vardı, şimdi söz konusu olan Tatar gibi bir komedyendir. 1983’de Arif Hasan Tahsin, Şener Levent gibi güçlü kalemlerle savunulan bağımsız devletin şimdiki savunucuları Türkçe dahi bilip bilmedikleri tartışılabilecek Ahmet Tolgay ve Reşat Akar gibi kalemlerdir. 1983’de KTÖS ve TKP gibi kitlesel örgütler desteğinde hayata geçirilen bağımsızlık; şimdi YDP’nin koltuk değnekliği ile “başarıya” ulaşmıştır. 1983’de Türkiye derin devletinin göz yumması ile sivil idareden kaçırırcasına ilan edilen bağımsız devlet tezini; şimdi AKP-MHP bloğunun ittirmeleri, çuvallarla para, iradeye müdahaleler, baskı ve zorlamalar ayakta tutmaktadır. Birincisi Kıbrıslı Türklerin kandırılmışlığının ürü nüyken, ikincisi Türkiye’nin zorlaması ile mümkün olmuştur. Söz konusu olan tarihin tekerrür etmesinden ziyade tepetaklak olması gibidir. Ama gene de ortada yeni bir şey yoktur. Birincide Kıbrıslı Türk halkının iradesi teslim alınmış, şimdi yapılmaya çalışılan da teslim alınan iradenin infaz edilmesidir.
“Tek Çözüm Kıbrıs Cumhuriyeti7”
“İki Devletli Çözüm” iddiası, Kıbrıslı Türklerin uluslararası statü ve irade sahibi bir halk olma istencine yanıt verir gibi görünen ama bunun yaşam bulması için elzem olan “Kıbrıs’ın birleşmesi” ihtiyacını dışarda bırakan bir yaklaşımdır. Kıbrıs birleşmeden, Kıbrıs halkları kardeşleşmeden Kıbrıslı Türklerin irade icra etmesi de, uluslararası bir statü elde etmesi de mümkün değildir. 1983’te ilan edilen kktc’nin; o tarihe kadar var olan statü kırıntılarını da silip süpürmesi, hemen ardından yaşanan gelişmelerin de irademizdeki aşınmayı arttırması bunun pratik göstergeleridir. Meseleyi 1983’de teorik olarak kavrayamamış olanlar, ardından yaşanan pratikten bazı dersler çıkardılar ve “iki devletlilik” görüşünden vazgeçtiler.
Ancak teorik kavrayış eksikliğinin, çoğu zaman pratik kavrayışı da sakatladığı bu örnekle bir kez daha kanıtlanmıştır. Çünkü 1983’de bağımsız Türk devleti tezini hararetle savunanlar, şimdi de ikiliğin diğer kutbuna savrulmuş, “Tek Çözüm Kıbrıs Cumhuriyeti” tezinin bayraktarlığını yapmaktadırlar. Oysa “Kıbrıs Cumhuriyeti’ne Dönüş” çağrısı, adanın yeniden birleştirilmesi ihtiyacına yanıt verir gibi görünen ama bunun yaşam bulması için elzem olan “Kıbrıslı Türklerin statü sahibi bir halk olma” istencini dışarda bı rakan bir yaklaşımdır. Kıbrıslı Türklerin statü sahibi bir halk olma istenci tatmin edilmeden, Kıbrıs’ın birleşmesi mümkün değildir. 1960’da ilan edilen Kıbrıs Cumhuriyeti ve 1963-1974 deneyiminin Kıbrıslı Türkleri Denktaş’ın ardından ayrılıkçı bir noktaya sürüklemesi bunun pratik göstergesidir.
Bu sebeple hem statü hem de birleşme eksenlerini içermeyen herhangi bir girişim, hedeflediği sonuçların tam tersini üretmeye mahkûmdur. Mesele öznelerin niyetlerine bağlı değildir. Bağımsız devlet talebi daha fazla bağımlılıkla, üniter devlet talebi de daha keskin bir bölünmeyle sonuçlanacaktır. Bundan kaçınmanın olası tek yolu, federal bir Kıbrıs’tır. Kıbrıs halkalarının kardeşleşmesi, Kıbrıs’ın birleşmesi ve Kıbrıslı Türklerin statü sahibi egemen bir halk olarak irade sahibi olması sadece federasyon ile mümkündür.
Bağımsız devlet olduğu iddiasındaki kktc’nin balonu kısa sürede patlamıştı. Ersin Tatar’ın “iki devletlilik” iddiası ise daha başından yola patlak çıktı. Öyle ki Tayyip Erdoğan’dan Devlet Bahçeliye, 85 milyonluk Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bütün üst düzey yöneticileri bu patlak balonu şirin göstermek için maddi, manevi, siyasi bütün kaynaklarını seferber ettiler. Gösterebildikleri tek şey ise kktc’nin egemen bir devlet değil, AKP-MHP Bloğunun arka bahçesi olduğudur.
Bugünün görevi ise kktc’nin ilanını destekleyip ardından tepkisel bir şekilde Kıbrıs Cumhuriyeti’ne savrulanların yolunu takip etmek değil; bağımsız, federal, birleşik Kıbrıs için Kıbrıslı Türk halkının varlığını savunmaktır. Bu da emek eksenli bir siyasetle, devrimci bir siyasetle mümkünüdür. Bağımsızlık Yolu bunun için vardır, bunun için Kıbrıslı Türk emekçilerin devrimci partisidir.
Dipnot:
1 Mustafa Akıncı, 16 Haziran 1983, Söz Gazetesi
2 Karl Marx, Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i
3 Halk-Halklar tartışması, kendi kaderini tayin gibi meselelerin devrimci bir perspektiften değerlendirilmesi için bkz. “Neden Kıbrıslı Türk Halkı Diyoruz?” Bağımsızlık Yolu Broşür
4 SÖZ Emekçi Halkındır, Yazarlar Birliği Açık Oturum Düzenledi, 30 Mayıs 1983
5 SÖZ Emekçi Halkındır, ÇHP Adına Yayınladığı Basın Bildirisinde, 16 Haziran 1983
6 Ayrıntılı bir tarihsel okuma için bkz. Kıbrıslı Türk Devrimci Hareketi (Halk-Der), Münür Rahvancıoğlu, Kalkedon Yayınları
7 Avrupa Gazetesi, 14 Mayıs, 2021